Meditatie in het dagelijks leven

…komt overeen met een soort ontwaken in een sensitieve aanraking, zowel naar binnen toe, als naar de mensen, dieren, planten en dingen in de buitenwereld. Een aanraking tussen de wereld en u, maar ook tussen hemel en aarde, door u tot stand gebracht, zou men kunnen zeggen. Dit is zeker niet mogelijk op een computerscherm. Zijn we in meditatie niet eigenlijk op zoek naar ontmoeting, aanraking en hoger ziels-geestelijk gewaarzijn in plaats van een “leegte”? Maar tegelijkertijd lijken we erg bang te zijn voor precies dat.

Vroeger moest de spirituele zoeker zich van de buitenwereld afzonderen om in contact te komen met de hogere werelden. De yogin trok zich terug in de eenzaamheid van een berggrot om te mediteren. In de westerse wereld ging de spirituele zoeker naar een klooster, een stille plaats of de natuur in. Hoe zou het zijn als wij te midden van alle wereldse turbulentie een pool van rust zouden kunnen vormen, een proces dat niet alleen goed zou zijn voor onze eigen gezondheid, maar ook een kalmerend en ordenend effect zou kunnen hebben op de atmosfeer om ons heen? De mens zelf zou de actieve pool zijn waarin hemel en aarde elkaar ontmoeten. Op die manier zouden de krachten van het licht in hun uitstraling en werkzaamheid komen. Het ontbreken hiervan kunnen wij thans in de uiterlijke wereld in vele groteske verschijningsvormen waarnemen. Destructieve krachten verspreiden zich met lelijke, angstaanjagende en vervreemdende beelden. De mens wordt nu dringend opgeroepen om die lichtgevende krachten te ontdekken en ze midden in het leven van alledag te doen ontwaken ten bate van allen.

Men zou dus ook “meditatie in het dagelijks leven” kunnen omschrijven als een licht voortbrengend proces, dat mogelijk is door de menselijke geest met behulp van het bewustzijn. Rudolf Steiner (1) en Heinz Grill (2), twee hedendaagse geesteswetenschappers, spreken van een “licht-ziel proces” (3) dat ontwikkeld kan en moet worden, om te voorkomen dat de negatieve en destructieve krachten de overhand krijgen. Maar wat houdt dit in?

Op deze zeker interessante vraag kan de interlect niet snel een bevredigend antwoord geven. Dit is een ervaringswetenschap, iets wat door middel van ervaring kan worden begrepen, en op deze wijze wordt de geldigheid van de zaak bevestigd. Als iets door iedereen op dezelfde manier kan worden doorzien en ervaren, zou ik het wetenschappelijk relevant en reëel bestaande noemen.

Voor meditatie in het dagelijks leven hebben wij een “inspirerende gedachte” nodig, een gedachte die door zijn waarheidsgehalte en zijn volledigheid ons bewustzijn kan opheffen uit de gevangenis van identificatie met het lichaam en de zichtbare en tastbare materie. “Ik ben niet het lichaam.” Hoe voelt het om dit te denken? Waarschijnlijk zal dit idee in het begin tegenstrijdige gevoelens oproepen. En toch lijkt deze gedachte meer in overeenstemming met de werkelijkheid dan onze gebruikelijke opvatting van identificatie met het lichaam. Ik kan zeggen: “De uniekheid van mijn wezen komt tot uiting in het lichaam” of: “Ik heb een lichaam tot mijn beschikking en kan daarmee handelen in de wereld” enz., maar niet: “Ik ben het lichaam” in de zin dat mijn bestaan is beperkt tot het lichaam. De innerlijke waarheidsgehalte van een uitspraak is datgene wat een verheffende en bevrijdende uitwerking heeft op de ziel.

De ziel verruimt haar horizon, afhankelijk van de ideeën die we hebben. Bijgevolg brengen ideeën en beelden altijd een gevoel voort. Als het bewustzijn zich met het lichaam identificeert, voelt het benauwd aan. De adem wordt bijvoorbeeld zwaarder en ook het bewegingsleven is meer onderhevig aan zwaarte. Bij het beoefenen van yoga-lichaamsoefeningen kunnen we deze ervaringen opdoen door de effecten van onze bewust gemaakte ideeën te observeren. Een en dezelfde oefening kan ervaren worden als moeizaam en zwaar of als relatief licht en gedragen, afhankelijk van de gedachten die we cultiveren terwijl we oefenen.

Het menselijk bewustzijn identificeert zich gewoonlijk met het lichaam en laat niets anders toe. In de “Nieuwe Yoga Wil” (zie ook foetnoot 3) wordt deze toestand “lichaam-gebonden” genoemd. Het staat tegenover de ervaring van een vrij bewegelijk bewustzijn.

De zielenoefening “Concentratie” (4) in de zithouding op de grond of op een stoel kan dienen als voorbereiding op “meditatie in het dagelijks leven”, omdat op basis van deze regelmatig uitgevoerde oefening het bewustzijn wordt versterkt en doelgericht wordt getraind. Op deze manier leert de beoefenaar de lichtgevende kracht kennen van ware gedachten die tot leven worden gebracht. De vruchten van deze beoefening zullen onvermijdelijk hun weg vinden ook in het dagelijks leven, aangezien de gecultiveerde gedachten het leven verrijken met lichtkrachten en ons naar gelang van hun inhoud naar de gewenste verwezenlijking zullen leiden.

In het ideale geval zou “Meditatie in het dagelijks leven” moeten leiden tot een intensere nabijheid en aanraking met medemensen, dieren, planten en dingen in onze omgeving. Het bewustzijn wordt vrijer van zichzelf, van zorgen, verlangens en angsten. Vrijer ook van alles wat ons bindt, van elke vorm van conditionering en eisen. Door haar vrije beweeglijkheid kan de ziel of het bewustzijn de wereld rondom op een directere manier ervaren en er delicaat door geraakt worden, zoals de vlinder op de rode bloesem. Wie raakt er eigenlijk wie aan?

Christine Richter

(1) Rudolf Steiner (1861 – 1925), grondlegger van de Antroposofie www.rudolf-steiner-anthroposophie.de

(2) Heinz Grill geb. 1961, grondlegger van de “Yoga vanuit de Zuiverheid van de Ziel” ook wel “Nieuwe Yoga Wil” of “Nieuwe Yoga Sensatie” genoemd. (www.heinz-grill.de/nl)

(3) “lLcht-ziel proces” en “Nieuwe Yoga Wil” Citaat uit AnthroWiki (vom 24.4.2021):

De behoefte aan een “Nieuwe Yogawil” als gevolg van de verandering van tijd en bewustzijn

Het begrip “Nieuwe Yoga Wil” werd voor het eerst gebruikt door Rudolf Steiner. Hij benoemt en beschrijft het in een lezing van 30 november 1919 [1], waarin hij een distinctie en een differentiëring van de oude yogacultuur tot stand wilde brengen. In deze lezing legt Rudolf Steiner uit hoe het bewustzijn van de mens zich in de loop der millennia heeft ontwikkeld, weg van een natuurlijk besef van eenheid met de geestelijke wereld, doordat het steeds meer een bewustzijn van materie is gaan ontwikkelen. In de loop van deze ontwikkeling merkte de mens hoe hij steeds meer de verbinding met de geestelijke wereld verloor en daarom ontwikkelde hij yogatechnieken die bedoeld waren om de verbinding met de geestelijke wereld te herstellen. In die tijd bestond nog het gevoel dat de ziel in de adem leefde en dat het daarom mogelijk was om via de adem in contact te komen met de geestelijke wereld. Ademhalingstechnieken zoals pranayama werden voor dit doel ontwikkeld. Rudolf Steiner sprak in dit verband van een “lucht-ziel proces”.

Volgens het geestelijk-wetenschappelijk onderzoek van Rudolf Steiner werd het “lucht-ziel proces” met de gebeurtenis van Golgotha bij het keerpunt van de tijden vervangen door het “licht-ziel proces”. Dit proces betekende een drastische verandering. Niet alleen het bewustzijn van de mens is sedertdien veranderd, maar ook de substantie van de lucht zelf, zij is stoffelijker geworden en de ziel is grotendeels uit de lucht verdwenen, zoals Rudolf Steiner in zijn geestelijke onderzoekingen beschrijft. In plaats daarvan, volgens hem, leeft de ziel nu op mysterieuze wijze in het licht.

“Er was een tijd voor het Mysterie van Golgotha toen de aarde een atmosfeer had. In deze atmosfeer bevond zich de ziel, die behoorde tot de ziel van de mens. Nu heeft de aarde een atmosfeer die leeg is van de ziel die behoort tot de ziel van de mens. In plaats daarvan is dezelfde ziel die voorheen in de lucht was, binnengegaan in het licht dat ons omgeeft van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Het feit dat de Christus zich verenigde met de aarde maakte dit mogelijk. Dus die lucht en dat licht zijn in de loop van de evolutie van de aarde ook geestelijk-zielig iets anders geworden.”[2]

Dit betekent voor de mens dat hij ook geheel nieuwe wegen moet gaan om nu deze ziel in het licht te ontdekken.

De oude wegen zijn daar niet meer geschikt voor. Volgens de beschrijvingen van Rudolf Steiner is het noodzakelijk om een objectieve zintuiglijke waarneming te trainen met een mentale activiteit. Op deze manier kan het licht-ziel proces gestimuleerd worden. De oude yogacultuur is daarom niet meer geschikt voor de mens van vandaag, omdat zij gebaseerd is op de vroegere voorwaarden van het lucht-zielproces, die vandaag niet meer in deze vorm bestaan. Rudolf Steiner noemt de oude yogatechnieken atavistische vormen die de mens niet vooruit in zijn ontwikkeling brengen, maar achteruit. Daarom raadt hij yoga af en spreekt hij van de noodzaak van een “Nieuwe Yogawil”, die rekening houdt met de realiteit van vandaag met het licht-ziel proces.

(4) De zieleroefening “concentratie” wordt meer in detail beschreven in het boek „Übungen für die Seele“ (“Oefeningen voor de ziel”) van Heinz Grill, uitgegeven door Synergia Verlag.